Kadıköy’ün gizemli binası.. Pembe Bina.. Geçmişiyle ilgili sağlıklı bilgi yok.. Bu sebepten araştırdım.. Haydarpaşa’da, Tıbbiye Caddesine girerken sağdaki binadan bahsediyorum. Tarihte çok sayıda fonksiyonlara hizmet vermiş. En önemli ve bilineni Darüleytam olmasıdır.
Pembe Bina
Darüleytam’ın kelime anlamı Yetimler Yurdu (Evi) oluyor. 1912-13 yıllarında yaşanan Balkan Savaşları sonunda çok fazla çocuk yetim kalmış. Onları savaş yaşanmayan İstanbul’da barındırmak düşünülmüş.
1914 yılında 1. Dünya Savaşı başlangıcında Darüleytamlar kurulmuş. Mekân olarak savaş sırasında ülkeyi terk eden İngiliz, Fransız ve İtalyanların boşalttığı okul binaları kullanılmış.
1918 yılında savaş bitip okulların sahipleri geriye dönünce çocuklar boş saraylara aktarılmış. Daha sonra Şehir Yatı Mektepleri kurulmuş.
1927 yılında yetenekli çocuklar Darüşşafaka’ya nakledilmiş ve uygulama sona erdirilmiş.
1920’lerin Haritasında Darüleytam
Pembe Binanın geçmişine gelirsek..
1910 yılındaki bazı kayıtlarda buradaki Darüleytam Yapıcı Mektebine Baytar Mektebinin de geldiği yazılmaktadır.
1914 yılında Kadıköy İttihad Mekteplerine devredilen bina ilk defa haritalarda görülüyor. Yan tarafında lojman olarak kullanılan müştemilatı bulunuyor.
Müştemilat
1917 yılında Darüleytam olarak kayıtlara rastlanmasına rağmen 1918 haritalarında hala İttihad Mektebi olarak yer almaktadır.
1919 tarihli haritalarda resmen Darüleytam olarak görünmektedir.
1924 yılında bina, Haydarpaşa İntaniye veya Emraz-ı Sariye (Bulaşıcı Hastalıklar) Hastanesi olmuş. Ardından Emraz-ı Sariye ve İstilaiye (Bulaşıcı ve Salgın Hastalıklar) Hastanesi olarak işlevlendirilmiş. Ancak seririyat yani yatarak tedavi uygulaması olamıyormuş.
1930’lu yıllarda Verem Hastanesi oluyor. Bu dönemi Bana Prof. Semavi Eyice anlatmıştı. Onun bildiği yıllar diye düşünürsek 1930’lu yılların sonları diyebiliriz. Ancak burada trenlerin kömür partiküllü (kurumlu) dumanlarının olduğu, veremli hastalara temiz hava gerektiği söylenerek itirazlar olmuş ve hastane kaldırılmış.
Tarihleri saptanan hizmetler olarak,
1950’li yıllarda İntaniye Hastanesi, Numune Hastanesi Polikliniği,
1960’lı yıllarda Sağlık Koleji,Sağlık Ocağı,
1969-1975 yılları arasında Kadıköy Ticaret Lisesi,
1990’lı yıllarda öndeki küçük bina Sıtma Eradikasyon (Yok Etme) Merkezi olmuş.
Sıtma Merkezi Olarak Kullanılan Bina
2000’li yıllarda Kadıköy Merkez Sağlık Ocağı ve Haydarpaşa Diş Polikliniği olarak kullanılmış.
Tarihleri tam saptanamayan hizmetler olarak Kadıköy Hükümet Tabipliği ve Kuduz Aşısı Merkezi olarak kullanıldığı bilinmektedir.
2019 yılında yani günümüzde Kadıköy Toplum Sağlık Müdürlüğüne bağlı Sigara Bırakma Merkezi olarak kullanılmaktadır.
Bina, yüksek bodrum kat üzerine yığma kâgir olarak iki kat inşa edilmiş, dikdörtgen planlı bir yapıdır. 800 m2 civarı oturma alanlı bina 3 kat toplam 2400m2 civarıdır. Öndeki Sıtma Merkezi ise tek katlı 250m2 civarı bir alana oturmuştur. Bu iki bina yaklaşık 3500m2’lik bahçenin içerisindedir.
Bahçenin içinde Halid Ağa Çeşmesi-2’nin 300-400m2 civarındaki kaybolmuş namazgâh alanı yer alır.
1930 Yılı Haritasında Darüleytam, Önünde Namazgâh ve Diğer Binalar
Binanın arkasında Behiç Bey Lojmanları bulunmaktadır. Altında Haydarpaşa alanındaki sığınaklardan biri vardır. Sığınağa üst taraftaki askeri alandan inilir, binanın altından demiryolu seviyesine çıkılır.
1910-2019 yılları binanın bilebildiğimiz 109 yıllık tarihi geçmişi.. 17 ayrı konuda hizmet verilmiş burada.. Kadıköy’ün hafızasına işleyelim istedim.
arifatilganKENT ve İNSAN ARİF ATILGAN NİSAN 2019
Not:
-Binanın işlevleri belgelidir. Ancak işlev tarihlerinin bazıları (1950-1960) sözlü tarih sohbetleriyle elde edilmiştir.
-Ölçüler Google’dan hesaplanmıştır.