Kadıköy’lüler Nazım Hikmet Kültür Merkezi olarak bilirler. Anarad Hığutyun Rahibeleri Okuludur. Anarad Hığutyun bir rahibeler tarikatının adıdır. Anlamı, lekesiz gebe kalmaktır.
1854 yılında Roma Katolikleri tarafından kabul edilmiş bir dogmadır. Buna göre tüm insanlar bir günahla yani cinsel ilişkiyle Dünya’ya gelir. Sadece Meryem Ana temel günahı yaşamadan İsa’ya hamile kalmıştır.
1847 yılında İstanbul Beyoğlu’nda Anarad Hığutyun Rahibeleri Birliği kurulmuş. Birlik o yıllardan itibaren Vakıf olarak görev yapmış.
19. Yüzyılda İstanbul’da kurulan Rahibeler Tarikatının amacı kız öğrenciler için okul açmak, eğitim yaptırmaktır. Bu anlamda Anarad Hığutyun adıyla İstanbul’da 4 okul açılmış. Beyoğlu’nda, Samatya’da, Pangaltı’da ve Kadıköy’de.. Günümüzde sadece Samatya’daki (K.Mustafa Paşa) eğitime devam etmektedir.
Kadıköy’deki, Altıyol Ali Suavi sokaktadır. Ancak okulun esas kapısı Nihal Sokaktadır. Ali Suavi Sokaktaki kapı servis kapısı olarak kullanılırmış.
Anarad Hığutyun Okulu. Bugün Nazım Hikmet Kültür Merkezi.
Nihal Sokaktaki esas kapının üzerinde Ermenice, ‘Anarad Hığutyun Rahibeleri Okulu Kuruluş Tarihi 1900’ yazmaktadır. Ancak bazı kayıtlarda okulun kuruluş tarihi 1902 olarak yer almaktadır. Yine bazı kayıtlara göre burada daha önce bulunan ahşap binada Armeno Katolik Pansionat isimli bir rahibe okulu yazıldığı görülmektedir. 1900 onun kuruluş tarihi olabilir.
Okulun Esas Giriş Kapısı
Bina katlarının kullanımı şu şekildedir:
Bodrum Kat: Su Sarnıcı,
Zemin Kat: Mutfak, Yemekhane, Şapel,
1. Kat: Sınıflar,
2. Kat: Müdür Odası, Öğretmenler Odası, Konuklarla Görüşme Odası, Rahibelerin yatakhanesi,
Çatı Katı. Müsamere Salonu.
Teneffüs zili olarak koridorda ve merdiven sahanlığında asılı çanlar kullanılmıştır.
Çinili Bölümde Şapel (Apsisi Görünüyor), Seramiklide Yemekhane, Arada Duvar Varmış. Bugün Tamamı Kafe.
Okul Binası yaklaşık 1360m2 büyüklüğündeki bahçe içindedir. Binanın her katı yaklaşık 380m2 alana sahiptir. Çatı Katındaki Müsamere Salonu 120m2 civarındadır. Taşıyıcı sistemi yığma tuğladır. Dış duvar kalınlıkları Zemin Katta 0.80m, Üst Katlarda 0.60m olup iç duvar kalınlıkları 0.40m’dir. Duvarların içine çeşitli amaçlar için gömme dolaplar yapılmıştır. Ayrıca depreme karşı mukavimliği arttırmak amacıyla gergi demirleri de monte edilmiştir. Kat yükseklikleri oldukça fazladır. Zemin Katta 3.00m, Üst Katlarda 4.30m’dir. Geniş açıklıklı odalarda kiriş olarak çelik putreller kullanılmış, döşeme onların üzerine oturtulmuştur. Merdiven atölyede üretilen çini basamaklar üst üste bindirilerek oluşturulmuştur. Trabzonlar ahşap olup yerinde ölçüyle monte edilmiş, demir korkuluklar kaynaksız perçinle birleştirilerek üretilmiştir. Demir kapılar da kaynaksız perçinlerle oluşturulmuştur. Yer çinileri atölyede üretilip yerine döşenmiştir. Tuvaletlerde uzun mermer lavabo, mutfakta mermer ve yerinde dökme mozaik lavabo, eviyeler vardır. Mutfakta kasap bölümü ayrı olup et kesme tezgâhları ve tavanda et asılan çengeller bulunmaktadır. Isı kaybını önlemek için katlara merdiven sahanlığındaki kapıyla girilmektedir. Kapı ve pencereler ahşap doğramadır. Bahçe duvarları, 0.75m yükseklikte taş örme duvar üzerine 0.75m demir parmaklık şeklinde olup aralarda taş örme babalar bulunmaktadır.
Koridor
Bahçenin bina çevresindeki kısmı öğrenciler tarafından kullanılmıştır. İçinde balıklar olan havuzlu tarafa küçük bir duvar ve kot farkıyla geçiliyor. Burayı rahibeler ve öğretmenler kullanırmış. Öğrenciler geçememekteymiş.
Havuzun bulunduğu Kot Öğretmen ve Rahibelere Aitmiş.
Okul kız öğrenciler için kurulmuş. Ancak sonraki yıllarda kız-erkek karışık olmuş. Ana Bölümü sınıfı ile 5 ilkokul sınıfı vardır. Eğitim tek tedrisattır. Okulda Ermenice’den başka Fransızca dersleri de verilmiştir.
1960’lı yıllarda 104 öğrencisi vardır. Şapel üst kata alınmış. O yıllarda öğretmenlerle ilgili yapılan yasal düzenlemeler ilkokul öğretmenlerinin Öğretmen Meslek Lisesi mezunu olmaları koşulunu getirmiş. Bu koşul okuldaki Ermeni asıllı öğretmenleri engellemiş.
1982 yılında öğrenci sayısı 80 civarına düşünce Okul Milli Eğitime yapılan başvuru ile kapatılmıştır. Öğrencilerin bir kısmı Moda’daki Aramyan Uncuyan Okulu’na bir kısmı da Devlet okullarına gitmiştir. Bakanlık 3 yıl içinde tekrar açabilirsiniz demiş ama tekrar açılamamış. Vakıf Yöneticileri binayı başka bir okula, daha sonra özel bir sağlık kuruluşuna kiralamak istemişler. Bakanlık izin vermemiş. Bina yıllarca boş ve metruk kalmış.
2000’li yıllarda AB uyum yasalarında yapılan düzenlemeler doğrultusunda Bakanlıktan ‘Kültürel Konularda kiralanabilir’ izni çıkmış.
Merdiven
2004 yılında bina bahçesiyle birlikte Nazım Hikmet Kültür Merkezi’ne kiralanıyor. Bu sözleşme sonrası bina ve bahçesi derlenip toparlanıyor ve aslına zarar vermeden kullanılmaya başlanıyor. Perçinli kapılar, ferforje merdiven korkulukları, mermer ve dökme mozaik lavabo-eviyeler gibi bütün öğelerden orijinal halleriyle yararlanılmaktadır. Zil çanları yerlerinde asılıdır. Bahçe duvarları 2m civarına yükseltilmiştir. Zemin kattaki tuvaletler kitap satış yeri, binayla Ali Suavi Sokaktaki bahçe duvarı arası tuvalet yapılmıştır. Binanın havuz tarafı kafe, yan tarafı restoran-kafe olarak kullanılmaktadır.
Bina katlarının günümüzdeki kullanımı şöyledir:
Bodrum kat: Kalorifer dairesi
Zemin Kat: Mutfak, Kafe,
1. Kat: İdari Oda, Leyla Erbil Kütüphanesi, Dans Salonu, Restoran,
2. Kat: Kültür-Sanat Ofisleri, Yılmaz Güney Sinema Salonu, Derslikler,
Çatı Katı: Ruhi Su Tiyatro Salonu.
Müsamere Salonu. Bugün Ruhi Su Tiyatro Salonu.
Burada kütüphane, kültür-sanat etkinlikleri, dans-resim-sinema-tarih-dil dersleri, STK toplantıları, sinema-tiyatro gösterileri gibi çeşitli kültürel çalışmalar yapılmaktadır. Alt katlardan restoran-kafe olarak yararlanılmaktadır.
Antika değerindeki Nazım Hikmet Kültür Merkezi sadece Kadıköylülerin değil tüm İstanbulluların yararlandığı bir tesistir.
arifatilganKENT ve İNSAN ARİF ATILGAN MAYIS 2019
Not: Ölçüler yaklaşıktır.