Haydarpaşa Gar Binasının planı bir kenarı kısa U şeklindedir. Kısa kenar Liman, uzun kenar Kadıköy Kayık İskelesi tarafındadır. Binanın ön tarafı vapur iskelesine ve taksi-otobüs duraklarına bakar. Kısa kenarda limanla irtibatlı hacimler vardır. Uzun kenarda ise yolcularla ilgili lokanta, berber, PTT, tuvalet, bekleme salonu gibi hacimler bulunmaktadır.. Öndeki ana gövdesinde gişeler bulunur. İki kolun ortası olan U’nun içerisinde trenlerin girdiği peronlar yer alır. Üst katlarda trencilerin ofisleri vardır.
Haydarpaşa Garı
Gar binasının liman tesisleriyle ve tren, vapur, otobüs, taksi, kayık yolcularıyla ilişkisi hep var olmalı, içinde sadece trenciler çalışmalıdır.. Kayık İskelesi 1980’lerde işlevsiz kalmıştır. Diğerlerinin işlevlerine 2010’larda son verilmiştir. Bildiğim kadarıyla, bugün için Gar’da korunabilen tek öğe üst katlarda çalışan trenciler olmuştur.
Günümüzde bina restore edilmektedir. Restorasyon çalışmaları bittikten sonra yukarıda yazdığım tespitlerde değişiklik olmazsa Haydarpaşa Garı gıdasız, havasız bırakılmış bir canlıya dönecektir.
Plan
Bu arada tarihi Haydarpaşa Gar Lokantasının yerinde yabancı isimli bir restoran açılmış.
Ülkemizde 100 yılı aşkın bir süredir tren çalışmaktadır. Bu anlamda birçok istasyon ve istasyonların kapsamlısı olan garlar yapılmıştır. Bu tesislerin bulundukları yerleşimlere modernleşme anlamında etkileri olmuştur. Örneğin: Gar lokantaları çoğu kentte kadınların ve erkeklerin birlikte gittikleri tek içkili ortamlardır.
Haydarpaşa Gar Lokantası, Osmanlı’nın son zamanlarında kullanılmaya başlanmış, Türkiye Cumhuriyetinin ilk zamanlarına şahit olmuş ve 2010’lu yıllara kadar faal kalmıştır. Tren, Cumhuriyetin ilk yıllarında yerli-yabancı devlet ileri gelenlerinin Ankara-İstanbul arasında tek kullandığı ulaşım aracıdır. Bu kişilerin çoğunluğu Gar Lokantasına girmişlerdir. Aynı şekilde sivil birçok kişi de burayı kullanmıştır. Tanınmış-tanınmamış çok sayıda insanın burada anısı oluşmuştur. Böyle bir mekân sadece fiziki olarak değil anılarıyla da korunmalıdır. Kentlerin hafızası bu şekilde canlı tutulur.
Gar Lokantasıyken
Haydarpaşa Gar Lokantasını yabancı isimli Restoran yapmak, ileride Gar binasında fonksiyon değişikliği yapabilmenin önünü açacaktır. Çünkü: Kimlik farklılaşmasına alışılmaktadır.
Bu mekânın adı Tarihi Haydarpaşa Gar Lokantası olarak tescil edilmelidir.
Gerek idare, gerek 5 Nolu Koruma Kurulu bu konularda titiz ve dikkatli davranmalıdır. Onlar yapmıyorsa Haydarpaşa’yı koruduğunu söyleyenler gerekli uyarıyı yapmalıdır. Aksi takdirde Haydarpaşa Mücadelesi sadece o binada çalışanların işini ve işyerini korumayı başarmış olur. Binayı dönüştürmek isteyenler için zamanı gelince bu durumu da ortadan kaldırmak çok kolaydır.
Haydarpaşa’yı korumak binayı korumak değildir. Onu kimse yıkamaz zaten.. Gar Binasını 100 yılı aşan işlevleri ve anılarıyla yaşatabilmek gerekir.
ARİF ATILGAN arifatilganKENT ve İNSAN MAYIS 2019
Not:
Gar Lokantasının tarihi öyküsü: