1845-1913 yılları arasında yaşayan Ahmet Ratip Paşa 2. Abdülhamid döneminde önemli görevler yüklenmiş bir kişidir. Ülkenin en zenginlerindendir. Hicaz Valiliği yaptığı 1903-1908 yılları arasında Çamlıca’da kendine bir köşk inşa ettirir. Mimarı Kemalettin Beydir.
Yaklaşık 31 Dönüm arazi içerisine yapılan bina 24/53m ebadında tabana oturur. 4 katta 5.000m2’nin üzerinde toplam inşaat alanı bulunmaktadır. Kaynaklarda 50’nin üzerinde odası olduğu yazılır. Bodrum kat kâgir yığma, üst katlar ahşap strüktürdür.
Ahmey Ratip Paşa Köşkü
Bodrumun yarısı toprağa gömülü olup toprak üstündeki kısmı 1.5m’dir. Bina girişi ön cephenin ortasındandır. Zemin kata önce 6, sonra 9 olmak üzere iki kademede toplam 15 basamaklı merdivenle çıkılır. Üst katların dış duvarlarında hımış tekniği kullanılmış, ahşap dikmelerin arası kâgir malzemeyle doldurularak üzerleri ahşap kaplanmıştır. İç duvarlarda ise ahşap strüktür üzerine bağdadi tekniğiyle kümes telli sıva yapılmıştır.
Zemin Kata büyük bir holle giriliyor. Karşıda üç kollu merdivenle üst kata çıkılıyor. Holden sağa ve sola giden geniş koridorun iki yanında odalar sıralanır. Zemin katın yüksekliği oldukça fazladır. Koridorun iki ucundan da binaya giriş merdivenleri bulunmaktadır. Holün iki yanındaki bloklar harem-selamlık olarak düşünülmüş. Eşit harem-selamlık olması açısından az rastlanan örneklerdendir. Kendi içlerinden de üst katlara çıkılıyor
Zemin Kat Planı
Orta merdivenden 1. kata çıkıldığında alttaki holün üzerinde yine bir hol ve önünde bahçeye bakan geniş bir kabul salonu bulunur. Bu katın da yüksekliği fazladır.
Çatı katı yüksek değildir.
1.Normal Kat Planı
Merdiven korkulukları ve başlıkları için İtalya’dan getirilen mermerlere art nouveau süslemeler yapılmış. Dış cephelerdeki el işi ahşap oymalar Viyana’da işlenerek hazır halde getirilmiş. Merdiven tırabzanları kristal işleriyle ünlü Fransa’nın Bakara kasabasından, banyo (hamam) fayansları Viyana’dan, kapı menteşe-tokmakları Macaristan’dan, mobilyalar Viyana ve Paris’ten, diğer tüm malzemeler Avrupa’nın o konudaki ünlü bölgelerinden temin edilmiş..
Kristal Korkuluklar ve Avizeler
Ortadaki merdiven boşluğunun üzerinde çatı örtüsü olarak kiraz desenli vitray vardır. Bina içinde kapı, pencere, sütun, tavan, her taraf el işçiliğiyle oyma ahşap, oyma mermer ve vitraylarla süslenmiştir,. İçerdeki kristal merdiven başlıklarının üzerindeki kristal dikmelerde yine kristal avizeler bulunmaktadır. Zemin kattaki giriş holünde ise görenlerin anlata anlata bitiremediği muhteşem avize bulunmaktadır.
Merdiven Boşluğu Üzerindeki Vitray
Bina dışıyla içiyle gerçek bir Art Nouveau örneğidir. Dış cephe ise Art Nouveau tarzının ahşaba uygulanmış ender örneklerindendir. Mimar Kemalettin’in bu anlamdaki tek eseridir.
Acıbadem Caddesinden bahçeye girerken kapı yanındaki iki katlı müştemilat binası, ana bina ile aynı özellikleri taşımaktadır.
Müştemilat
1908 yılında 2. Meşrutiyet ilan edilir. 2. Abdülhamid tahttan indirilir. Yerine 5. Mehmed Reşad getirilir. Abdülhamid döneminin yetkilileri görevden alınır, bazıları sürgüne gönderilir. Ahmed Ratip Paşa Midilli Adasına sürülür. 5 yıl uğraş verdiği, büyük paralar harcayarak yaptırdığı bu köşkte 1 gün bile kalamadan..
Köşk, Maarif Nazırı Şükrü Bey tarafından satın alınarak kamulaştırılır. Özel mobilyalarla tefriş edilir, Viyana’da özel bir okul olan Theresianum Okulu açılır. Almanya’dan schwesterler (hemşire) ve mürebbiyeler getirilir. Ancak maliyet ve başka sebeplerle okul kapanır.
1909 yılında Ahmet Ratip Paşa affedilir. Ancak küsmüştür.. Ülkesine dönmez. Fransa’ya yerleşir.
1913 yılında Ahmet Ratip Paşa vefat eder.
1913 yılında binada Çamlıca İnas Sultanisi (Kız Lisesi) eğitime başlar. Türkiye’nin ilk yatılı kız okuludur.
1922 yılında okul kapanır.
1923’de Çamlıca Kız Ortaokulu olarak açılır. Bu dönemde yazar Reşat Nuri Güntekin edebiyat (1931), eski Bağdat vali yardımcısı Fuat Öney tarih (1938-1939) hocalığı yapmıştır.
1934’de 2 yıl erkek öğretmen okulu olur.
1936-1939 arasında kapalı kalır.
1939’da Çamlıca Kız Lisesi olarak tekrar eğitim başlar. Bu dönemde Cemal Sena Ongun felsefe (1946-47), ressam Zahide Özar resim (1952), Turgut Sunalp Milli Güvenlik (1952-53), Hoca Ali Rıza resim (1960), Mahir İz edebiyat (1960), eski D.P. milletvekili Agâh Erozan (1967-1969) edebiyat derslerine hoca olarak gelmiştir. Agâh Erozan sık sık öğrencilerini gezilere götürmektedir. 1967 yılındaki Bursa gezisi unutulmayanlardandır.
Agah Erozan Öğrencileriyle Uludağ'da
Öğrenciler binaya Çamlıca tarafındaki kapının altından girerlerdi. Bodrum kata.. Burada sınıflar, tuvaletler, hamam, yemekhane bulunuyordu. Zemin katta Müdür, Müdür Muavini, laboratuar ve idare bölümleri.. Zemin üstündeki 1.katta sınıflar ve kütüphane.. En üstteki çatı katında ise yatakhane bulunmaktaydı. Arka pencerelerden bahçe ve nefis deniz manzarası görünürdü.
Okul kaloriferle ısınmaktadır. Sanırım 1950’lerden sonra konulmuş. Kömürlü kazan dairesi bahçededir.
Bahçede tek katlı yapılar olarak kantin, mutfak binası, resim-müzik pavyonları vardır. Arka taraftaki spor salonu konser-tiyatro gösterileri için de kullanılmaktadır. Gerek yemekhanedeki yemeklerden gerekse kantindeki yiyeceklerden öğrenciler oldukça memnundur. Hele güzel havalarda bahçedeki öğle yemekleri piknik gibidir.
Bahçe kapısının yanındaki müştemilat binasının üst katında müdürün, alt katında müstahdemin lojmanı bulunmaktaydı. Geniş bahçede çeşit çeşit meyve ağaçları vardır. Özellikle ayva ağaçları öğrencilerin akıllarında yer etmiştir.
Öğretmenlerin disiplini unutulmaz. Öğrencilerin kıyafetinden davranışlarına kadar karışmaktadırlar. 19 Mayıs provasına giderken vapurda saçını açmış diye törene katılanlar listesinden çıkarılanlar bile olmuştur.
Bu dönem okulun en güzel yıllarının olduğu dönemdir. Çevrede Saray inanlarının köşkleri vardır.. 1940’larda okula Kadıköy, Üsküdar taraflarından gelen gündüzcü öğrencilerin velileri fayton tutarlarmış. 1 faytona 6 öğrenci.. Günümüzün servisleri gibi.. Çevre kırlıktır. Güzel havalarda yolda durup faytondan iner, çiçek toplarlar.. Kışın yorulan atların dinlenmesi için mola verdiklerinde kartopu oynarlar.. Öğretmenler de fayton kullanırlarmış. 1950’lerde İETT’nin 3 nolu Acıbadem Otobüsü çalışmaya başladığında gündüzcü öğrenciler çoğalmıştır. Faytonlar yine çalışmaya devam etmiş, giderek azalmış ve 1960’larda bitmiştir.
1969’da bahçeye yeni bina yapılır. Eski tarihi konak yorgun düşmüştür. Artık sadece yatakhane ve yemekhane olarak kullanılacaktır.
1980 yılında konak tamamen boşaltılır. Bundan sonra hızla eskiyip yok olma sürecine girmiştir. Bu dönemde zemin kat holündeki muhteşem avize yok olmuştur. Eski mezunların sohbetlerinden edindiğim bilgiye göre binaya gelen birileri TBMM’ye götüreceğiz diyerek koskoca avizeyi sarıp sarmalayıp götürmüşler. Arşivlerde fotoğrafı bile yoktur.
Boşaltılmış Binada Vitraylar
1988’de Kültür ve Turizm Bakanlığınca onarım çalışmaları başlar. 3 yıl kadar süren çalışmalar sonucu hiç değilse çatı ve dış duvarlar onarılır.
1990’da UNESCO Avusturya Milli Komisyonu köşkü art nouveau üslubunda seçkin bir örnek olarak belirler ve koruma-gözetim altına alınmasını gerekli kılar.
2004’de Milli Eğitim Bakanlığı tarafından onarım çalışmaları başlatılır.
2008’de Çamlıca Kız Anadolu Lisesi olur.
2017 yılında tekrar restorasyon çalışmaları başlatılır.
2019 yılında okul ilk adına döner. Çamlıca Kız Lisesi olur.
Yeni Binalar
2020 yılı.. Kırlardaki saray insanlarına ait köşkler yok olmuş, etraf apartman ormanına dönüşmüştür.. Tek tük geçen otomobillerden ürken atların çektiği faytonlar kaybolmuş, faytonun ne olduğunu bilmeyenlerin kullandığı arabaların kalabalığı oluşmuştur caddede.. Ahşap köşk eskimiştir. Eskimekle kalmamış, restorasyon yorgunu olmuştur.. Eğitim yeni binada yapılmaktadır.
Eminim ki eski öğrenciler, şimdikilerin yerinde olmak istemiyorlardır..
ARİF ATILGAN arifatilganKENT ve İNSAN ARALIK 2020