1800'lü yılların başlarında Yeldeğirmeni'nde sokaklar oluşmuş.
Eski Yıllarda Sokak. Sol Köşedeki Evin Yerinde Bugün Muhtarlık Var.
1906 Tarihli Goad Haritaları iyi incelenirse tren yolu yapılmadan önce bazı sokakların Ayrılık Çeşmesi Mezarlığına kadar devam ettikleri anlaşılır. 1872 yılında inşa edilen tren yolu bu sokakları kesmiş. Mühendis Sarı Ali, Düz (Macid Erbudak), İskele, Duatepe, Uzunhafız Sokaklarını.. Uzunhafız Sokağı üzerinde köprü vardır.. Sonrası Paşa Çayırıdır. Yerleşim yoktur.
1906 Goad Haritalarında Tren Yolunun Kestiği Sokaklar.
1937 tarihli Pervititch Haritalarında da aynı durum görünür.
1937 Pervititch Haritalarında Tren Yolunun Kestiği Sokaklar
1940’lı yıllarda Ayrılık Çeşmesi Sokağının Uzunhafız Sokağı hizası sonrasında Paşa Çayırı üzerine gelen bölümde de evler yapıldığı görülür.
Kırmızı Alan 1940larda yapılaşmış.
1950’li yıllarda sokak Ağaçlandırılacak Alan olarak planlara işlenmiş.
1970’ler ve 1980’lerde evler eskimeye başlamıştır. Tamir-onarım işleri gerekir. İmarlı alan olmadığı için belediye devreye girememektedir. Zorunlu olarak vatandaşa göz yumulur. Aksi takdirde çürüyen evler yok olacak, yerine yenileri yapılamayacaktır.
2007 yılında sokağın Haydarpaşa tarafındaki 18 ev Marmaray Projesi için yıkılmıştır. Aralarda da 1-2 ev trenin titreşimine dayanıksız olacağı düşüncesiyle istimlâk edilmiştir. Dolayısıyla Mühendis Sarı Ali, Düz (Macit Erbudak) Sokakların hizaları yeni tren yolu güzergâhına katılmıştır. Artık yoktur. Ancak İskele, Duatepe Sokakları hizaları yine boştur.
2017 yılında Uzunhafız Sokağı üzerine yeni köprü inşa edilmiştir. Uzunhafız sonrasındaki 1940’lı yıllarda yapılaşan bölüm durmaktadır. Genel olarak Ayrılık Çeşmesi Sokağı, kalan kısmıyla eski halini korumaktadır.
Bu açıklamalardan net olarak anlaşılmaktadır ki bu sokak Osmanlı’dan kalmadır.
2020 yılındayız. Her yer gibi burada da rant vardır. Sokaktaki tamir-onarım işleri abartılmaktadır. Dolayısıyla Osmanlıdan kalan evler kimlik kaybetmektedir. İskele ve Duatepe Sokaklarının karşısındaki boşluklar zapt edilmek tehlikesiyle karşı karşıyadır.
Günümüzde Sokak
Konuya yanlış yaklaşan kurum ve kişileri irdeleyelim.
İstanbul 5 Nolu Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu.. Sorumluluk almak istemiyorlar. Sokaktaki evleri tek tek ele alıyorlar. Antika değerleri olmadığını ifade ediyorlar. Hâlbuki sokak bütünüyle ele alınmalıdır. Burası yaklaşık 200 yıllık anı değeri olan bir yerleşimdir. Aileler yaşamaktadır. İskân alanıdır. Yaşayan insanların çoğu burada doğmuştur. Bütün evlerin işyeri olduğu Soğuk Çeşme Sokağı gibi ruhsuz değildir.
Kadıköy Belediyesi.. Konuya sadece Ağaçlandırılacak Alandan İmarlı Alana geçirilecek bir sokak olarak bakıyorlar. Kadıköy’de Osmanlı’dan kalan bir sokağı ortaya çıkarmanın heyecanını duymuyorlar.
Ayrılık Çeşmesi Sokağı Yaşayanları.. Sokağın imarlaşması ve kat gelmesiyle ilgileniyorlar. Tarihi değerini hissetmiyorlar.
Muhtarlık.. Tarihi bir sokakta prefabrik gecekondumsu bir evde bulunmaktan üzüntü duymalılar. Belediyeye baskı yapıp oradaki eski evi tekrar inşa ettirmeliler. Muhtarlık o eve yakışır..
Köşedeki Tek Katlı Prefabrik Yapı Muhtarlık Binası
Sokak, Ağaçlandırılacak Alan içersindeyken de tescil edilebilir. Ağaçlandırılacak Alan olması apartmanlaşma olmamasını sağlamış. Kimliği bozulmamış.. Şans bence..
Ayrılık Çeşmesi Sokağı, üçgen cumbalı evleriyle günümüze kalan ender örneklerdendir. Evler tek tek incelenip orijinal halleri bulunmalıdır. Kontrol dışı onarım yaptırılmamalıdır. Aksi takdirde tarihi bir sokak göz göre göre yok olacaktır.
ARİF ATILGAN arifatilganKENT ve İNSAN MART 2020