Kızıltoprak olarak anılan, eski adıyla Tuğlacıbaşı yeni adıyla Zühtü Paşa Mahallesi, kırmızı renkli toprağı sebebiyle tuğla fabrikalarının bulunduğu bir çevreymiş.
Kalamış bu mahallenin kıyısı oluyor. Bizans zamanında sazlık anlamında Kalamisia denirmiş. Kalamış adı oradan geliyor. Moda Burnu ile Fenerbahçe Yarımadası arasında kalan nefis kumsallı bir koydur burası.
1860 Tarihli Haritada Kurbağalıdere’nin Deltası Sazlık Alan.
Osmanlı zamanında Anadolu yakasına giden tek yol Bağdat Yoludur. Cumhuriyet dönemine kadar kamu aracı ile ulaşım olmadığı için çevresi bağ-bahçelikmiş. 1940’lı yıllarda tramvay ve otobüs çalışmasıyla yerleşim olmaya başlamış. 1872 de Pendik’e kadar tren çalışmaya başlıyor. İstasyonların çevresinde yerleşimler oluyor. 1880’lerin sonlarında kıyılara vapur çalışmaya başlar. İskelelerin çevresinde yerleşimler oluşur.
1888-1898 yıllarına ait bir haritada Kalamış İskelesi görünüyor. 1878 yılında göreve başlayan İdare-i Mahsusa zamanında Pendik’e kadar sefer yapılmaktadır. Sefer yapılan iskeleler arasında Kalamış İskelesi de vardır. Caddebostan ve Suadiye İskeleleri henüz yoktur.
1888-1898 Tarihli Haritada Kalamış İskelesi
1910 yılında Seyr-i Sefain İdaresi kurulmuş. İstanbul’un içindeki çeşitli kıyılara vapur seferleri başlamış. Bu yıllarda da Suadiye İskelesi henüz yoktur. Kalamış İskelesi vardır.
Seyr-i Sefâin İdâresi Sefer Hututu [Hatları] Haritasında Kalamış İskelesi.
1933 de Akay İdaresi şehir hatlarını üzerine almış. Suadiye İskelesinin de devreye girdiği Anadolu yakasının bütün iskelelerine ve Adalara tarifeli seferler yapılmış.
Akay İdaresi‘nin 1939 Tarihli Vapur Tarifesi Kapağında Tüm İskeleler Var.
1930’lu ve 1940’lı fotoğraflardan anladığımıza göre İskele önce (yaklaşık) 180 metre, sonra ucuna eklenen (yaklaşık) 30 metrelik ahşap eklentiyle (yaklaşık) 210 metre uzunlukta inşa edilmiştir. Kâgir olan orta kısımda Bekleme Salonu vardır. Ayrıca kâgir bölümün başlangıcında sandalla gelip giden yolcular için denize inen merdivenler bulunuyor.
Kalamış İskelesi 1930’lar.
1966 yılındaki hava fotoğrafında (yaklaşık) 90 metre ahşap, (yaklaşık) 90 metre kâgir bölüm ve (yaklaşık) 70 metrelik ahşap bölümler var. İskele 250 metre olmuş. Lodos dalgalarının getirdiği kum ile denizin sığlaşması veya büyük gemilerin gelmeye başlaması sebebiyle uzatıldığını düşünebiliriz. Kâgir bölümde yine Bekleme Salonu ve merdivenler bulunuyor. Bu yıllarda vapur seferlerinin azaltılması planlandığından iskelenin üstü çay bahçesine kiralanıyor.
1970’li yıllarda kıyıların doldurulması başlıyor. İskelenin karadaki başlangıç noktasının yanına herkesin çok sevdiği Köhne isimli çay bahçesi yapılıyor.
1982 yılının hava fotoğrafında Kalamış Koyu doldurulmuş. Çekek yeri yok. Dolgu alanının tamamının park için ayrıldığı belli oluyor. Ancak daha sonra İskelenin Kurbağalıdere tarafında Yelken Sokak hizasına kadar Tekne Çekek yeri yapılıyor. Kıyı Fenerbahçe’ye kadar tekne barınağı anlamında kullanılıyor.
1982 Hava Fotoğrafı.
1987 yılında Fenerbahçe’ye kadar Yat Limanı yapılıyor.
2011 yılında Yat Limanı Özelleştirme İdaresine bağlanıyor.
Yat Limanı. İskele Kırmızı İşaretlidir.
2013 yılındaki Özelleştirme İdaresi Kararının 2. Maddesinde ‘…Türkiye Denizcilik İşletmeleri A.Ş.’ye ait 274 ada, 1 no’lu parsel..’ olarak tarif edilen parçanın eklenmesiyle 435128.58m2 alanın 436263.58m2’ye çıktığı ifade ediliyor.
Özelleştirme İdaresi Kararı
Tarif edilen 1135 m2’lik parça Kalamış İskelesidir. (436263.58 – 435128.58=1135m2). Buradaki Ada Parsele Kadıköy Belediyesi sayfasından İmar Durumu sorulup araştırıldığında 274 Ada 1 Parselin denize uzandığı görülüyor. Belli ki zamanında iskeleler TDİ’ye tapulanmak için parsel haline getirilmiş.
Özelleştirme İdaresinin Planında görülen iskele 2017 yılından sonraki planlarda kaldırılıyor. Kara parçasının denize dönüştürülmesi prosedürünün nasıl olduğunu açıkçası ben bilmiyorum.
Yat Limanı Hâlihazır Durumu
Özelleştirme İdaresi Planında İskele Kaldırılıyor
2017 ve 2021 yılındaki planlarda İskele yoktur. Diğer yandan mendirekler genişletiliyor. Genişletilen alanlar inşaat alanını yükseltmek anlamında emsal hesabına olumlu katkıda bulunuyor. Alan 436 Bin metrekareden 478 bin metrekareye çıkarılıyor.
Yat Limanının Önerilen 2 Hali
İskele, Kadıköy Belediyesinin Kent Rehberinde kırmızı çizgiyle 274 ada 1 Parsel olarak görülmektedir.
Kalamış İskelesi Kırmızı Çizgilerin İçi
Kalamış İskelesinin sadece Kadıköy için değil İstanbul için de öyküsü vardır. 19. Yüzyılın sonlarından itibaren bu iskeleye vapurlar gelmiştir. İstanbul’un denizden ulaşım yapılan ilk iskelelerindendir. Kalamış kıyısında yerleşim oluşmasında rolü vardır. Ayrıca tüm Kadıköylülerin bu yapıyla ilgili anıları vardır. Vapura binmek, merdivenlerinden denize girmek, sandalla iskelenin ahşap bölümünün altından geçmek, üzerindeki ve karadaki çay bahçelerinde oturmak gibi…
İlgili Koruma Kuruluna başvurarak iskelenin tescil edilmesi istenmelidir. Kalamış İskelesinin tekrar yerinde inşa edilmesi Kent Hafızası için çok önemlidir. Anı değeri dikkate alınmalıdır.
1934 Yılından Bir Anı.
Comments