Prof. Semavi Eyice ‘Ben 1922 Haydarpaşa Yangınından birkaç ay sonra doğmuşum’ demişti bana. Bu yangına Yeldeğirmeni Yangını diyenler de, Çayır Yangını diyenler de vardır.. Hepsi doğrudur. Yeldeğirmeni Haydarpaşa Çayırının içerisinde olduğu için yüzlerce yıl Haydarpaşa olarak anılmıştır. Yangın Haydarpaşa Çayırına yakın bir evde çıktığı için de Çayır Yangını denmiştir.
Semavi Eyice’nin Doğduğu İskele Sokaktan Yangın görüntüleri
O yıllarda yaz mevsimi geldiğinde, literatürde Patlıcan Yangını denilen yangınlar olmaktadır. Yaz sebzesi olan patlıcan yağda kızartıldığında oldukça lezzetli bir yemektir.
Düz Sokaktan Yangın Görüntüsü
Kızartma işlemi sırasında tavadaki kızgın yağa su damlarsa her gram su buharlaşmak için üzerine 537 kalori çeker. Özgül ağırlığı fazla olan su yağın dibine çöker. Üzerine çektiği kalori ile yağı tutuşturur. Dipten yukarı çıktığında sıçrama yaparak alevin yayılmasını sağlar. Bu suretle kolayca yangın çıkar. Günümüzde bu tip yangınlar midye tavacılarda olabilmektedir.
İtalyan Apartmanı da Yangından Etkilenmiş
26 Temmuz 1922 akşamı Haydarpaşa Çayırına yakın mevkideki, Taşlıbayır Sokak No 50’deki evin 3. Katında patlıcan kızartılmaktadır. Belli ki tavadaki kızgın yağa su sıçramış ve yangına sebep olmuştur.
Mahallede, neredeyse tüm evler ahşaptır. Hatta kâgir olanların bile içi ahşaptır. Üstelik yerleşim bitişik nizamdır. Alevler bu evden komşuya, komşudan diğerlerine sıçramıştır. Yaz mevsimi olduğu için meltem rüzgârı vardır. Bilindiği gibi meltem rüzgârı gündüz serin olan denizden sıcak olan karaya, gece serin olan karadan sıcak olan denize doğru eser. Yangın da gece çıktığı için meltem rüzgârının istikametinde denize doğru tüm semte yayılmıştır.
Yangına özel hazırlanan Pervititch haritasında tüm detaylar görünmektedir. Sonuçta.
-Koruluk ve Karışık Alanlardaki binalarda 74,
-İlk Sıradaki Düzenli Tepelerdeki binalarda 99,
-Tepedeki Büyük Yapıda (Menase Apartmanı) 15 olmak üzere toplam 188 hane zarar görmüştür.
Yangına Özel Pervititch Haritası. 1No: Yangının çıktığı ev; 2 No: Meltem Rüzgârı İstikameti; 3 No: Hasar Bilgileri
Kısaca.. Yangın tarihi 26 Temmuz 1922’dir. Sokaklarda düzgün şekilde değil, meltem rüzgârının istikametinde bahçelerden yayılmıştır. Zarar gören hane sayısı Pervititch Haritasında kesin olarak 188 olarak belirtilmiştir.
Yeldeğirmeni.. Veya Çayır.. Veya Haydarpaşa Yangını tarihte yer almış önemli bir büyük yangındır. Sanırım bu afetten sonra inşa edilen evlerde yangın duvarı yapılmaya başlanmıştır.
ARİF ATILGAN https://www.arifatilgan.com OCAK 2022