YENİKÖY İSKELESİ
- Arif Atılgan
- 20 dakika önce
- 2 dakikada okunur
Yeniköy, Tarabya ve İstinye arasında Sarıyer ilçesine bağlı 14718 Nüfuslu bir mahalledir. Bizans döneminde adı Komarodes olan yerleşim İstanbul’un fethi sırasında harap bir haldeymiş. Fetih sonrası Romanya’nın Geni bölgesinden göçebe olan Ulahlar ve daha sonra da Rumlar buraya gelmiş. Bölge Geniköy olarak anılmış. Rumlar ise aynı anlamda Neohori demiş. Osmanlı döneminde Kanuni Sultan Süleyman buranın adını Yeniköy olarak kesinleştirmiş. Aynı dönemde Doğu Karadeniz’den de insanlar gelmiş. 18. ve 19. Yüzyılda bu havalinin değeri anlaşılmış ve zengin kesim yerleşmeye başlamış. Yeniköy Burnundan Kireçburnu’na kadar kıyı kayalıkmış.
1827 senesinde çıkan Rus Harbi sırasında Sultan ll. Mahmud’un (islam peygamberi Muhammed’in kullandığı) Sancak-ı Şerifi çıkarmasıyla Yeniköy ana hareket merkezi olmuş. Sancak (günümüzde orduevi olan) Kalender köşküne konulmuş. Bu nedenle tüm saray mensupları ve hatta hükümdarlar oradan geçtikçe köşk gözden kayboluncaya kadar arkalarını köşke çevirmezlermiş.
İskele…
1851 yılında ahşap olarak Sarı Kahvenin önüne inşa edilmiş.
1889’da 2.45 metre uzunluğunda ve 2 metre genişliğinde bir memur odası inşa edilir.
1904 yılında bekleme salonunun alçak tavanı yükseltilir.
1908 yılında tamamı yıkılıp yeni iskele inşa edilir.
Yeniköy iskelesi 206.62 m2 olup, 136.16m2’ si yolculara ayrılmıştır. Yanaşma yeri uzunluğu 16.10 metre, su derinliği 3 metre, denizden yüksekliği 1.20 metredir.
Galata Köprüsü’nden 8.45 mil (15.65 km) mesafededir. Şirket vapurları bu mesafeyi 40-45 dakikada alırlar.
Sahilde yürüyüş yapanlar Köybaşı Caddesini tercih ederler. O caddenin üst tarafındaki Tugay Apartmanı ise Vehbi Koç’un oturduğu apartman olarak bilinir. Ayrıca Sait Halim Paşa yalısı gibi tarihi yapıları vardır. Yol genişletilmesi sırasında bazı eski eserler yok olmuştur.
Yeniköy İskelesi Boğazın ortalarında olduğu için Şirket-i Hayriye döneminden beri karşı kıyıya aktarma buradan yapılırmış. Köprü ve diğer iskelelerden yolcular gemiye binerken iskele görevlisi mutlaka ‘Aktarmalar Yeniköy’den’ diye bağırarak uyarıda bulunurmuş. Boğaz postasını yapan vapur Rumeli kıyısı boyunca iskelelere uğraya uğraya giderken Kanlıca, Çubuklu, Paşabahçe, Beykoz ve Kavaklar gibi Anadolu Yakası iskelelerine çıkacak yolcular Yeniköy’de iner, kendilerini karşı kıyıya götürecek vapuru beklerlermiş. Aktarmalar için ek ücret alınmazmış. 1950’li yıllarda bu işe son verilmiş. !960’larda ise diğer bazı iskeleler gibi Yeniköy’den de Denizcilik Bankası/’nın Şehir Hatları vapur seferleri kaldırılmış.
Aslında 1800’lerden beri boğazda karşıdan karşıya yakın kıyılar arası yolcu taşınırmış. Burada da Beykoz-Yeniköy arasında önceleri kürekle 3-4 kişi taşınarak başlanmış bu işe. 1960’larda motorlu üzeri tenteli teknelerle 6 kişi, 1970’lerde daha büyük kamaralı teknelerle 12 kişi, 1980’lerde daha da büyük teknelerle 20 kişi, 1990’larda 36 kişi taşınmaya başlanmış. Kooperatif şeklinde hizmet veren bu teşkilat 2013 yılında şirketleşmiş ve büyük konforlu teknelerle 150 kişi taşımaya başlamışlar.
Bir anı yazayım diyorum da… Yeniköy İle ilgili aklımda yer etmiş hiçbir şey yok. Ne gözümdeki sarı lekede bir iz, ne de beynimdeki hafıza bölümünde bir olay… İstanbul’un her noktasında bir yaşanmışlığım vardır halbuki. Yeniköy’ü bu araştırmayı yaparken fark ettim. ‘Herşeyde bir hayır vardır’ denir ya… İskeleri araştırmamda da bu hayır varmış demek. Yeniköy’ü keşfedecekmişim.
ARİF ATILGAN 2025 KASIM
Yorumlar